Odtruwanie alkoholowe – charakterystyka
Próba ustalenia, czym właściwie definicyjnie jest alkoholizm, okazuje się być niezwykle trudnym zabiegiem. Zawsze napotykamy na znaczący niedosyt pojęciowy, co powoduje, że nie w pełni oddaje to ogrom tego zjawiska.
Leczenie alkoholizmu jest możliwe dopiero po dokładnym rozpoznaniu problemu. Przytaczając definicję opracowaną przez Światowa Organizację Zdrowia, określony on zostaje jako stan psychiczny, wynikający ze współdziałania żywego organizmu i alkoholu.
Człowiek uzależniony objawia w swoim zachowaniu szereg zmian i następstw, które wynikają z konieczności jego okresowego lub ciągłego przyjmowania, w celu powtórzenia przeżyć związanych z jego przyjęciem.
W procesie tym dochodzi do zależności organizmu, domagającego się przyjęcia substancji, która paradoksalnie w początkowej fazie usprawnia jego właściwe funkcjonowanie. W momencie przerwania zależności dochodzi do dysfunkcji w czynnościach ustroju zwanej „zespołem odstawienia”.
Kolejną cechą charakteryzującą ten stan jest fakt zwiększania się dawki substancji przyjmowanej w celu uzyskania pożądanych efektów. Tak więc reakcja organizmu na substancje słabnie, w związku z czym zwiększa się jego zapotrzebowanie. Ta faza wymaga już specjalistycznego leczenia.
Klasyfikacja chorób
W Polsce od 1992 roku obowiązuje Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD -10). Klasyfikacja wyróżnia zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane przyjmowaniem następujących substancji psychoaktywnych, określonych symbolami:
- F10 – alkohol
- F11 – opiaty
- F12 – konopie
- F13 – środki uspakajające i nasenne
- F14 – kokaina
- F15 – amfetamina (lub substancje podobne) oraz kofeina
- F16 – substancje halucynogenne
- F17 – nikotyna
- F18 – środki wziewne
- F19 – fencyklidyna (wiele substancji )
Kryteria diagnostyczne
Według obowiązującej w Polsce Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD -10), wyróżnia się sześć kryteriów diagnostycznych, jakim odpowiada choroba alkoholowa. Leczenie należy rozpocząć po stwierdzeniu, że osoba spełnia minimum trzy z nich przez jeden miesiąc w ciągu ostatniego roku – wówczas mówić możemy o uzależnieniu.
Te sześć kryteriów to:
- Trudna do opanowania potrzeba kontaktu (zażywania) z przedmiotem uzależnienia – tzw. głód.
- Upośledzenie kontroli nad ilością, czasem lub intensywnością tego kontaktu (zażywania) – tzw. utrata kontroli.
- Zmiana tolerancji (zapotrzebowania) na daną substancję lub aktywność.
- Objawy odstawienia – tzw. zespół abstynencyjny.
- Kontynuowanie danej czynności (np. zażywania) mimo świadomości szkód, jakie ona przynosi.
- Zaniedbywanie innych źródeł gratyfikacji, np. zainteresowań, pracy, kontaktów towarzyskich – zobojętnienie.
Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne wyraźnie zgadza się w swej opinii ze Światową Organizacją Zdrowia. W kryterium diagnozującym tę chorobę Towarzystwo zwraca uwagę na: patologiczny wzorzec używania alkoholu, zaburzenia społecznych i zawodowych funkcji wynikających bezpośrednio z jego nadużywania, zmieniającą się tolerancję na przyjmowany środek oraz w przypadku jego odstawienia pojawiający się zespół abstynencyjny.
Wzorzec patologiczny wykazuje objawy konieczności przyjmowania środka, co staje się gwarancją właściwego funkcjonowania. Organizm domaga się codziennej dawki, co więcej, dawka ta zwiększa się, pojawia się trudność z ograniczeniem, odtrucie alkoholowe za każdym razem okazuje się bezskuteczne, dochodzi do ciągów alkoholowych, które powodują poważne zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Biorąc pod uwagę patologiczny wzorzec uzależnienia możemy wyszczególnić trzy charakterystyczne dla niego elementy:
- regularne, codzienne spożywanie dużych ilości,
- regularne, ciężkie picie weekendowe,
- okresy trzeźwości, które przerywane są (trwającymi tygodnie lub miesiąc) ciągami.
Natomiast jeżeli chodzi o zaburzenia funkcji zawodowych i społecznych to dostrzega się np. agresję w stanie odurzenia, w pracy, kłótnie i nieporozumienia w rodzinie. Leczenie alkoholika to ratunek nie tylko dla osoby uzależnionej, ale również dla jej najbliższego otoczenia. Aktualna wersja DSM-IV stwierdza, że uzależnienie od alkoholu (i innych substancji psychoaktywnych), można przedstawić jako szkodliwy model stosowania substancji, która bezpośrednio wiedzie do znaczącego klinicznego upośledzenia (bądź uszkodzenia), już w okresie 12 miesięcy trwania uzależnienia.
Upośledzenie to objawia się najmniej trzema z objawów chorobowych tj. tolerancji, objawów abstynencyjnych, zwiększanie dawek przyjmowanej substancji, zwiększająca się częstotliwość picia, potrzeba picia, porażki w próbach ograniczenia przyjmowania środka, utrudnione odtruwanie poalkoholowe, koncentracja na zdobywanie alkoholu (często za wszelką cenę), brak zainteresowania innymi aktywnościami (społecznymi, zawodowymi itp.), kontynuowanie picia mimo świadomości, że powstałe problemy (somatyczne, psychiczne i społeczne) są spowodowane jego nadużywaniem. W takich przypadkach stanowczo zaleca się leczenie.
A. Jelinek jako pierwszy spośród badaczy zjawiska, nazywa ten stan chorobą alkoholową, która wymaga leczenia. Choroba ta według niego w znacznym stopniu przyczynia się do konkretnych szkód indywidualnych i społecznych.
E. Johnson w radykalny sposób stwierdza, że jest on chorobą śmiertelną , której skutki są bardzo szerokie i głębokie, ponieważ dotykają wszelkich aspektów życia społecznego, osobistego, duchowego, czy nawet ekonomicznego.
Tu też zarysowuje się pewna zależność pomiędzy alkoholem, który znieczula i pomaga przezwyciężyć np. stany lękowe, z drugiej zaś strony konsekwencje przyjmowania środka w dalszej perspektywie wprowadzają człowieka w beznadziejny stan zależności, który może przerwać np. odtrucie alkoholowe.
W tak ujętym bilansie straty w konsekwencji w dramatyczny sposób eliminują wszelkie zyski, które z początku dostrzega osoba uzależniona. Uzależnienie jest rozpoznawalne wtedy, gdy konieczność przyjmowania środka destabilizuje życie rodzinne czy zawodowe. Konieczne jest w takiej sytuacji odtruwanie oraz zastosowanie kompleksowej terapii.
Paweł Lewicki