- Fizyczne: bóle i zawroty głowy, bóle nadgarstka, bóle w klatce piersiowej, nudności, problemy żołądkowe, tiki nerwowe, zespół przewlekłego przemęczenia.
- Psychiczne: nadaktywność, problemy ze snem, nieumiejętność wypoczynku, napięcie emocjonalne, zmienne nastroje, drażliwość, trudności w koncentracji uwagi, zaniżona samoocena, obniżona satysfakcja z życia, przygnębienie.
- Społeczne: zaniedbywanie innych aktywności, zawężenie lub brak zainteresowań, izolowanie się od innych ludzi – złe relacje rodzinne związane z zanikaniem więzi czy rozpadem rodziny.
Profilaktyka:
- – wspieranie rozwoju i potencjału;
- – przekazywanie rzetelnych informacji;
- – rozwijanie umiejętności interpersonalnych (np. samoświadomość);
- – rozwijanie umiejętności rozwiazywania problemów ;
- – redukowanie szkodliwych wpływów sprzyjających angażowaniu się w zachowanie problemowe;
- – wspomaganie osoby w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu funkcjonowaniu;
- – inicjowanie i wzmacnianie czynników chroniących, które sprzyjają prawidłowemu funkcjonowaniu.
Sygnały ostrzegawcze:
Hazard:
- – zmiany w dotychczasowym zachowaniu i wykonywanych czynnościach;
- – odsunięcie się od rodziny i znajomych, którzy nie są amatorami gier hazardowych;
- – rezygnacja z dotychczasowych zainteresowań;
- – wydłużanie czasu poświęcanego na gry hazardowe;
- – zaniedbywanie własnego wyglądu,
- – coraz częstsze wchodzenie w konflikty z bliskimi, którzy coraz rzadziej mogą otrzymać jakiekolwiek zainteresowanie lub pomoc od osoby grającej;
- – napięcie, nerwowość, niecierpliwość, pobudzenie, apatia, przygnębienie;
- – stałe zainteresowanie zakładami, sportem itp., duża wiedza na ten temat.
Zespół niekontrolowanego obżarstwa:
- – jedzenie aż do nieprzyjemnego uczucia przepełnienia;
- – zjadanie dużych ilości pokarmu bez odczuwania głodu;
- – małe ilości pokarmów spożywane w obecności innych
- – jedzenie w samotności z powodu zawstydzenia ilością zjadanych pokarmów;
- – wybór zwykle bardziej kalorycznych produktów;
- – jedzenie w nocy;
- – szybki, nieregularny sposób jedzenia;
- – naprzemienne stosowanie diet i objadanie się
- – uczucie obrzydzenia do siebie, poczucie winy po napadzie objedzenia się.
Ortoreksja – uzależnienie od zdrowej diety:
- – nagłe zainteresowanie zdrową żywnością, hodowaniem ziół i zdrowych roślin;
- – obsesyjno-kompulsywne spożywanie zdrowego jedzenia;
- – czytanie poradników o zdrowej żywności
- – analizy tabel dotyczących wartości składników pokarmowych;
- – kupowanie ekologicznej żywności;
- – rozdrażnienie, zaniepokojenie, przygnębienie w sytuacji konieczności zjedzenia czegoś nieprzygotowanego samodzielnie (obawa o zatruwanie swojego organizmu);
- – temat zdrowego odżywiania dominujący w rozmowach;
- – namawianie bliskich do zmiany stylu odżywiania;
- – rygorystyczne podporządkowanie stylu życia do sposobu żywienia;
- – kontynuacja diety pomimo szkód zdrowotnych.
Zakupoholizm:
- – kupowanie wielu rzeczy w okresie sezonowych promocji
- – kupowanie niepotrzebnych rzeczy
- – trudności w uzasadnieniu potrzeby zakupów (reakcja złością lub nadmiernym tłumaczeniem się);
- – precyzyjna wiedza o miejscach i czasie wyprzedaży;
- – rozdrażnienie w sytuacji niemożności dokonania zakupu.
Fonoholizm:
- – stałe posiadanie telefonu przy sobie;
- – używanie telefonu jest główną czynnością wykonywaną w ciągu dnia (oczekiwanie na ważną wiadomość, załatwianie pilnych spraw, konieczność porozumiewania się z kimś, granie w gry, surfowanie po stronach internetowych itd.);
- – napady złości, agresja w sytuacji konieczności odłożenia telefonu;
- – znajomość najnowszych modeli telefonów, ich funkcji itd.;
- – objawy somatyczne przy konieczności odłożenia telefonu (bóle głowy, trudności z koncentracją, pobudzenie ruchowe, nerwowość, kłopoty ze snem);
- – pilnowanie by telefon był cały czas włączony i naładowany ( uczucie lęku, paniki kiedy telefon się rozładuje);
- – uczucie przymusu ciągłego otrzymywania i wysyłania wiadomości tekstowych (nastrój zależny od ilości otrzymanych wiadomości SMS)
Tanoreksja (opalanie się):
- – ciemna opalenizna utrzymująca się niezależnie od pory roku;
- – coraz częstsze wizyty w solarium (początkowo raz w tygodniu);
- – zwiększający się z czasem czas opalania.
Bigoreksja (umięśnione ciało):
- – zaangażowanie w intensywne ćwiczenia;
- – stałe ważenie się, mierzenie obwodu mięśni;
- – rozmowy na temat znaczenia kulturystyki dla zdrowia;
- – dyskusje na temat odżywiania się, treningów, sterydów;
- – szybki przyrost masy mięśniowej;
- – unikanie spotkań towarzyskich w celem realizacji planu częstych treningów.
Seksoholizm:
- – poświęcanie dużej ilości czasu na fantazje lub zachowania seksualne, zaniedbując inne ważne cele, aktywności i zobowiązania,
- – powtarzające się zaangażowanie w zachowania seksualne lub fantazje w odpowiedzi na stany emocjonalne takie jak: lęk, przygnębienie, znudzenie, poirytowanie:
- – powtarzające się zaangażowanie w zachowania lub fantazje seksualne w odpowiedzi na stresujące wydarzenia życiowe;
- – nieskuteczne próby kontroli lub znacznej redukcji zachowań, lub fantazji seksualnych
- – powtarzające się zaangażowanie w zachowania seksualne, przy bagatelizowaniu ryzyka doznania lub zadania innym krzywdy fizycznej lub emocjonalnej.
Pracoholizm:
- – ilościowy i jakościowy wzrost zaangażowania w pracę;
- – koncentracja życia wokół pracy:
- – trudności w ocenie ile czasu poświęcono na pracę i ile zadań wykonano;
- brak pracy powoduje napięcie i lęk;
- – obsesyjne myślenie o pracy;
- – silna, natrętna potrzeba powrotu do pracy;
- – występowanie problemów zdrowotnych i w innych obszarach życia wynikających z zaabsorbowania pracą.
Uzależnienie od internetu:
Pięć podtypów uzależnienia od internetu wg. K.Young:
1. Erotomania internetowa.
2.Socjomania internetowa – uzależnienie od portali społecznościowych.
3.Uzależnienie od sieci-kompulsje sieciowe (licytacje, aukcje, e-hazard).
4. Przeciążenie informacyjneprzeładowanie informacjami (kiedy nie wystarcza jedno źródło informacji lub jedna baza danych itp.).
5. Uzależnienie od komputera (gry online).
Bokisz Edyta
Bibliografia:
- www.youtube.com/watch?v=UniZFIFpnd8&ab_channel=FundacjaHilgiera;
- https://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/;
- M. Rowicka, „Uzależnienia behawioralne” KBPN, Warszawa 2015;
- M .Kik „Uzależnienia behawioralne” , FUNDACJA TENEO.