Walka z uzależnieniem to proces, w którym możemy wyróżnić charakterystyczne etapy. Zdrowienie nie nastąpi z dnia na dzień – na ogół zajmuje całe miesiące, a nawet lata. Terapeuci i badacze uzależnień wyróżniają różne klasyfikacje faz wychodzenia z uzależnienia. Trzy główne etapy to: rozpoznanie uzależnienia, zmiana koncepcji życia i rozwój osobisty. Do pokonania kolejnych kamieni milowych na drodze do zdrowia niezbędna jest terapia.
Etapy zdrowienia według Vernona Johnsona:
- Uświadomienie sobie choroby
- Uległość – przyjęcie do wiadomości, że jest się bezsilnym w starciu z uzależnieniem.
- Akceptacja choroby i gotowość do podjęcia leczenia.
- Poddanie się – chory poddaje się chorobie, ale też terapeutom.
Fazy zdrowienia znajdziemy także w klasyfikacji Stefanii Brown:
- faza pierwsza – picie
- faza druga – przejściowa (choremu zdarza się na przemian myśleć o sobie jako o osobie uzależnionej oraz zdrowej, wypieranie problemu)
- faza trzecia – wczesny powrót do zdrowia (S. Brown wiąże go z momentem akceptacji choroby i przyznania się do niej)
- faza czwarta – trzeźwienie (chory utrwala zachowania związane z abstynencją, pracuje nad swoim rozwojem emocjonalnym, odbudowuje relacje itp.).
Warto zwrócić także na fazy zaproponowane przez Bohdana T. Woronowicza, który zwraca uwagę na przemiany biochemiczne zachodzące w mózgu osoby uzależnionej w przebiegu procesu zdrowienia. W takim przypadku wyróżnia się fazy odpowiednio do czasu trwania abstynencji:
- fazę odwrotu – 0-15 dni – chory odczuwa rozdrażnienie, spadek nastroju, niepokój,
- fazę miesiąca miodowego – 16-45 dni – chory odczuwa poprawę nastroju, zaczyna myśleć bardziej racjonalnie i optymistycznie,
- fazę muru – 46-120 dni – pojawia się poczucie dyskomfortu fizycznego i psychicznego, spadek nastroju, trudności z koncentracją.
Z czym wiążą się fazy powrotu do zdrowia w uzależnieniu?
Każde zdrowienie z uzależnienia musi zacząć się od pełnej akceptacji trzeźwości i życia w abstynencji. Zdrowienie to proces, który wymaga zmiany stylu życia. Udając się na terapię chory uczy się odnajdywania pozytywnych aspektów życia w trzeźwości. Pracuje nad poprawieniem relacji z bliskimi i odbudową więzi rodzinnych. Z każdym kolejnym dniem trzeźwości chory zauważa poprawę jakości snu. Człowiek wygląda i czuje się lepiej.
Jednocześnie podczas terapii chory trenuje umiejętności radzenia sobie ze stresem oraz sposoby zapobiegania nawrotom picia, brania itp. Terapia pomaga zrozumieć mechanizmy rządzące uzależnieniem. Podczas spotkań terapeutycznych chory ma szansę uświadomić sobie, jak destrukcyjne dla jego życia jest uzależnienie. Zdobywa wiedzę, rozpoznaje własny system iluzji i zaprzeczeń, odbudowuje poczucie własnej wartości, rozumie swoją bezsilność wobec choroby.
Systematyczna terapia uzależnienia jest niezbędnym elementem procesu zdrowienia. Do etapów terapii zaliczamy: odwyk, rehabilitację, samorealizację oraz utrzymanie trzeźwości.